Door dialoog creëren we de toekomst

Terwijl we geconfronteerd worden met klimaatverandering, geopolitieke en militaire conflicten en snel opkomende technologie zoals AI lijden we onder polarisatie en individualisme. Terwijl we door de toenemende uitdagingen en onzekerheid juist behoefte hebben aan dialoog en gezamenlijke oplossingen - maar die lijken verder weg dan ooit. Binnen en buiten organisaties.

Dat baart me zorgen - vooral met de verkiezingen in Europa, de VS en India dit jaar. Polarisatie kan in het politieke belang zijn van degenen die op zoek zijn naar (meer) macht. Het dient de belangen van vijanden om ons uit elkaar te spelen, om onze maatschappij en gemeenschappen te destabiliseren. Maar polarisatie ontstaat ook spontaan als neveneffect van de VOCA-wereld (en de algoritmes die ons in onze bubbels opsluiten). Hoe meer volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit, hoe meer angst, hoe meer meningsverschillen en hoe meer onenigheid. 

Voor of tegen? Kies!

Dat is logisch: niemand heeft sommige van deze uitdagingen eerder gezien, dus het is misschien moeilijker om te beoordelen waar we naar kijken. Zijn dit echte uitdagingen of hypes die voorbij zullen gaan? Wat is nepnieuws, wat zijn feiten?
Conflicten over "nep of feit" en "pro of contra" verdelen families, gemeenschappen en werkplekken. Kwesties op het gebied van politiek, maatschappij, religie en klimaat dringen door tot op kantoor. Op je werk moet je een standpunt innemen. Ben je voor of tegen?

Daar heb je dan de keuze uit twee antwoorden. Voor of tegen. Waar is de nuance, de middenweg? Het ja, maar...? De nee, tenzij...? Het dilemma?
Als je niet 100% akkoord gaat, word je misschien gecanceld. Je kunt veroordeeld en geëxcommuniceerd worden als een buitenstaander. Of, erger nog, gezien worden als de vijand.

Deze dynamiek bevordert geen dialoog. Zelfs geen discussie met goede argumenten. En het gebeurt vaak. De meeste mensen houden van mensen die hetzelfde denken. Misschien zijn we gewend geraakt aan onze echokamers op sociale media - getraind als we zijn door de algoritmes.
Misschien zijn we ons niet eens bewust van onze bubbels. We zijn niet meer gewend om over een onderwerp te discussiëren, laat staan om een dialoog aan te gaan waarin we luisteren en alle partijen nieuwe inzichten krijgen.

Dialoog ontwikkelt relaties en oplossingen

Daarom heb ik het boek "Community - The Structure of Belonging" van Peter Block er weer bij gepakt. Block kan onze geesten en harten verfrissen. Laten we de goede dingen behouden in deze turbulente transitietijd naar de toekomst.

Het werk van Block heeft mij door de jaren heen geïnspireerd bij het schrijven en adviseren van organisaties op het gebied van leiderschap, organisatiecultuur en verandering. 
Blocks boeken promoten bottom-up werken, mensen erbij betrekken, collectieve intelligentie aanboren, om hun oplossingen vragen, samen een plan maken voor hoe te veranderen en het samen doen. Hij bouwt voort op de betrokkenheid en eigenaarschap van mensen, hun uitvoerbare ideeën, energie en enthousiasme. Hoewel hij zich richt op burgers en gemeenschappen, kun je deze aanpak ook toepassen op organisaties. Vervang het woord burgers door collega's, het woord gemeenschap door team of organisatie - en klaar ben je...!
Het werk van Block is gebaseerd op de systeemtheorie, methodologie voor grote groepen, waarderend onderzoek (appreciative inquiry) en groepsleren. Het sluit aan bij de positieve psychologie (en mijn werk over het ontwikkelen van een positieve cultuur op het werk).

Block's dialoogbenadering is wat je nodig hebt om cultuur- en organisatieontwikkeling te laten werken. Dit is ook wat je nodig hebt om je organisatie toekomstbestendig, wendbaar en veerkrachtig te maken. Dit geldt ook voor onze samenlevingen. Dialoog bouwt gemeenschap en saamhorigheid op - dialoog onderstreept onze onderlinge afhankelijkheid in plaats van ons individualisme. Werken aan oplossingen in plaats van ons te verdelen.

Als je mijn cultuurwerk kent, dan weet je:

• Elke verandering begint met en slaagt dankzij dialoog in kleine groepen (cultuurworkshops).
• Dialoog betekent gemeenschap, verbinding, sociaal kapitaal en slimmer worden dankzij de collectieve intelligentie. 
• De dialoog, alle interacties tesamen, vormen de cultuur.
• De cultuur is het proces - de "manier waarop we de dingen hier doen" - alle acties en interacties.
• De kwaliteit van het proces bepaalt de kwaliteit van de resultaten.
• Dat bepaalt dus de kwaliteit van je oplossingen - je prestaties - je strategie, je toekomst...

Sociaal kapitaal ontwikkelen 

Ik wil graag enkele inspirerende alinea’s van Block met je delen. Je kunt ze gebruiken voor reflectie en dialoog. Sommige zullen meer weerklank vinden dan andere. Denk eens na over de zin die eruit springt. Of de zin die je triggert. Wees niet compleet en perfect. Laat de volgorde los. Volg je gevoel. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Hieronder spreekt Peter Block (tenzij je MB ziet, dan ben ik weer aan het woord).

Sociaal kapitaal gaat over het handelen naar en waarderen van onze onderlinge afhankelijkheid en gevoel van saamhorigheid. Het wordt afgemeten aan hoeveel we elkaar vertrouwen en hoeveel we
samenwerken om een plek beter te maken. Het is de mate waarin we gastvrijheid en genegenheid tonen naar elkaar.

MB: Ik vat dit samen als: relaties komen vóór resultaten. Zowel in het alfabet als in het echte leven. Je moet sociaal kapitaal opbouwen voordat je duurzame positieve resultaten kunt bereiken. Doe je dat? De meesten van ons richten zich op het werk primair op taken en doelen...

Het essentiële werk is het opbouwen van sociaal kapitaal, zowel omwille van zichzelf als om onderlinge verantwoordelijkheid mogelijk te maken. Wanneer burgers voor elkaar zorgen, worden ze verantwoordelijk voor elkaar. Zorg en verantwoordelijkheid creëren een productieve gemeenschap. 

Co-creëer de toekomst

De meest motiverende gespreksstarter is "Wat willen we samen creëren?". 

De sleutel tot het samenbrengen van burgers, leiders en belanghebbenden is om in de ruimte een levend voorbeeld te creëren van hoe we willen dat de toekomst eruit ziet. Dit betekent dat we zoveel mogelijk diversiteit in de bijeenkomst nodig hebben. Hoe meer vreemden, hoe beter. Een van de principes is dat alle stemmen gehoord moeten worden, maar niet noodzakelijk allemaal tegelijk of door iedereen.

Wat dit tot een succes maakt, is dat bijna alles wat belangrijk is in een kleine groep gebeurt. Dit drukt een ander principe uit, namelijk dat interactie tussen gelijken de plek is waar het meeste geleerd wordt; het is de vruchtbare aarde waaruit iets nieuws ontstaat. In deze kleine groep plaats je de maximale mix van verhalen, waarden en standpunten van mensen en op deze manier brengt elke groep van zes tot twaalf het hele systeem in die ruimte.

De context die de gemeenschap herstelt is er een van mogelijkheden, vrijgevigheid en bijdragen, in plaats van een van problemen oplossen, angst en vergelding. Deze nieuwe context erkent dat we alle capaciteit, expertise en middelen hebben die een alternatieve toekomst vereist.

De kleine groep is de eenheid van transformatie en de container voor de ervaring van erbij horen. Gesprekken die zich richten op verhalen over het verleden worden een beperking voor de gemeenschap; gesprekken die zich richten op de toekomst herstellen de gemeenschap.

Herstel (ofwel: een verbeterde toekomst, MB) komt voort uit de keuze om mogelijkheden en verbondenheid belangrijker te vinden dan problemen, behoeften en eigenbelang. Het hangt af van de verantwoordingsplicht die burgers kiezen en hun bereidheid om zich met elkaar te verbinden rond beloften die ze aan elkaar doen.
Herstel wordt gecreëerd door het soort gesprekken dat we met elkaar aangaan. Deze gesprekken vormen de hefboom voor een alternatieve toekomst. De kernvraag die aan elk gesprek ten grondslag ligt is "Wat kunnen we samen creëren?". 

Het verschuiven van de context van vergelding naar herstel zal gebeuren door het gebruik van taal die in de volgende richtingen beweegt: van problemen naar mogelijkheden; van angst en schuld naar giften, vrijgevigheid en overvloed; van wet en toezicht naar sociaal kapitaal en gekozen verantwoordelijkheid; van de dominantie van bedrijven en systemen naar de centraliteit van het verenigingsleven; en van leiders naar burgers.

Leiderschap is de kunst van het "hosten"

Gemeenschapsvorming vereist een concept van de leider als iemand die ervaringen ontwerpt voor anderen, ervaringen die op zichzelf voorbeelden zijn van onze gewenste toekomst. 
Creëer een context die een alternatieve toekomst voedt, één die gebaseerd is op giften, vrijgevigheid, verantwoordelijkheid en toewijding.
Initieer en organiseer gesprekken die de ervaring van mensen veranderen, wat gebeurt door de manier waarop mensen samengebracht worden en de aard van de vragen die gebruikt worden om hen te betrekken.
Vragen transformeren meer dan antwoorden.
Luisteren en aandacht schenken. Wees in staat om "Ik weet het niet" te zeggen.

De kleine groep is de eenheid van transformatie

De toekomst wordt één ruimte per keer gecreëerd, één bijeenkomst per keer. Grootschalige transformatie vindt plaats wanneer genoeg kleine groepen worden samengevoegd om tot een grotere verandering te leiden. Kleine groepen hebben de meeste invloed wanneer ze samenkomen als onderdeel van een grotere bijeenkomst of beweging.

Bedankt, Peter Block!

Meer vragen stellen

MB: Als je de toekomst wilt co-creëren met je organisatie of gemeenschap, overweeg dan om het boek van Block te lezen. Hij bespreekt zes gesprekken die je moet voeren om samen een betere toekomst te creëren: die gaan rondom de thema’s Uitnodiging, Mogelijkheid, Eigenaarschap, Afwijking, Commitment en Geschenken. Elke dialoog heeft zijn eigen krachtige vragen. Block's boek is nuttig voor elke burger die een beweging wil starten, maar ook voor elke leidinggevende of consultant die een positievere organisatie wil ontwikkelen. Het is toepasbaar in elke context als je openstaat voor deze dialooggerichte aanpak. 

Als je duurzame resultaten of verandering wilt, is er geen snelle omweg. Je kunt de dialoog niet overslaan. 
De kleine groep is de eenheid van transformatie en succesvolle verandering. Relaties komen echt voor resultaten. Daarom organiseer ik altijd cultuurworkshops na een cultuurmeting. Of een workshop om over de toekomst en de strategie te brainstormen.
Laten we onze collectieve intelligentie aanboren. Laten we de dialoog aangaan. 
Laten we ons niet laten bespelen door de trollen, de algoritmes, de duistere belangen, de machtszoekers, de deep-fakes - alles of iedereen die het algemeen belang niet dient.
Dat geldt ook voor jouw organisatie. Via dialoog kunnen we onze uitdagingen oplossen en een betere toekomst creëren.

© Marcella Bremer, 2024. Alle rechten voorbehouden.

De tijd voor een positieve transitie is nu. Dit decennium tot 2030 bepaalt de toekomst. Laten we mensen en organisaties helpen om toekomstbestendig te worden.

Bestel het boek "Positieve Cultuur Doe Je Samen" nu bij Managementboek, Bol, Bruna, Libris of Amazon.

Abonneer je op de updates van deze blog. Download daarna direct de paper over Positieve Cultuur. Werk kan echt beter en leuker!