Hoe verander je het dominante verhaal van je cultuur?

De mondiale, kapitalistische cultuur plus onze maatschappelijke en organisatiecultuur helpen of hinderen bij de transitie naar een houdbare toekomst. In het vorige artikel keken we naar de ABCDE-niveaus van cultuur, nu bekijken we niveau A. Wat is het verhaal van onze huidige cultuur dat al die ecologische, sociale en bestuurlijke problemen veroorzaakt?

We staan voor vele ecologische, sociale en bestuurlijke (ESG) uitdagingen. Laten we eens kijken naar het verhaal dat ons hier heeft gebracht en hoe een nieuw verhaal en een nieuwe cultuur eruit zouden kunnen zien.

In deze serie onderzoek ik organisatiecultuur en wat er nodig is om de ecologische, sociale en bestuurlijke uitdagingen het hoofd te bieden en toekomstbestendig te worden. Mijn belangrijkste focus is organisatiecultuur, maar ook de mondiale en maatschappelijke cultuur. Organisaties kunnen een cruciale rol spelen als ze hun producten, diensten en activiteiten duurzaam en rechtvaardig maken. Maar hun cultuur heeft een nog dieper effect. Op het werk kunnen mensen nieuwe manieren van denken en doen leren, en steun en betekenis vinden. Je neemt je werkcultuur mee naar huis en die verspreidt je. Organisaties kunnen mensen helpen om zich aan te passen nu de wereld voor grote transities staat.

Een toekomstgerichte cultuur zorgt voor vertrouwen, gedeelde identiteit, een gezamenlijk verhaal, een positief doel, kernwaarden en prioriteiten, effectief gedrag en het blijven leren van vaardigheden die nodig zijn in de VOCA-wereld - die vluchtig, onzeker, complex en ambigu is.
Het woord cultuur is van toepassing op elke groepscultuur - van organisatie, team, gemeenschap, kerk, sportclub, koor, enz.

Wake-up call

Vorig jaar volgde ik allerlei cursussen over duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en diversiteit. Het IPCC publiceerde alarmerende rapporten over klimaatverandering. Het nieuws ging over me-too kwesties, racisme en discriminatie, over toenemende mondiale ongelijkheid en lijden in het mondiale zuiden. Ik wist dat het slecht ging met onze wereld, maar ik schrok toen ik meer leerde.

Het aanpakken van ESG-kwesties kun je zien als positieve doelen, die een bijdrage leveren aan de wereld. Positieve organisaties hebben een positieve cultuur. Eén van de vier elementen van een positieve cultuur is een positief doel. In een volgend artikel kijken we dus naar: wat zijn positieve doelen en hoe motiveren ze je organisatie? In dit artikel kijken we eerst naar de ESG uitdagingen en het verhaal en de cultuur die deze situatie hebben veroorzaakt.

Het onderstaande overzicht van ESG uitdagingen is gebaseerd op de 2 uur durende online Engelstalige videocursus van de Pachamama organisatie, maar je kunt natuurlijk ook boeken lezen of documentaires kijken over deze onderwerpen.

Ecologische problemen

De ecologische uitdagingen stapelen zich op. Het industriële systeem heeft lange tijd geweldige dingen bereikt voor de meeste mensen; meer voedsel, minder doden door geweld, betere medische zorg, comfort en vervoer. Maar het is niet duurzaam en het vernietigt het ecosysteem waarvan we afhankelijk zijn.

‘World overshoot day’ komt elk jaar vroeger. Dit is de dag waarop een land zoveel natuurlijke hulpbronnen heeft opgebruikt en/of zoveel vervuiling heeft veroorzaakt als de aarde in één jaar tijd kan herstellen. De meesten van ons leven op onze planetaire creditcards. Met de huidige levensstijl heeft de VS 5 planeten nodig, Europa 3 planeten, China 2, en India komt er binnenkort bij met 2 planeten.

Onze levensstijl richt een ravage aan, met eroderende bodems, groeiende woestijnen, stijgende waterspiegels, overal plastics en door de mens gemaakte giftige moleculen, meer zware stormen, en meer opwarming van de aarde - met niet-lineaire (dus: onvoorspelbare en versnellende, soms exponentiële) veranderingen tot gevolg.

De grootste bedreigingen zijn de opwarming van de aarde en klimaatverandering, grotendeels veroorzaakt door de verbranding van fossiele brandstoffen die broeikasgassen zoals kooldioxide uitstoten. In het pre-industriële tijdperk bevatte de atmosfeer 270 ppm (parts per million) broeikasgassen die bijdragen tot de opwarming van de aarde. Momenteel is dat 420 ppm. Dat is een enorme toename in de afgelopen 200 jaar...

Op dit moment is 80% van de oorspronkelijke bossen wereldwijd verdwenen, 30% van het akkerland is de afgelopen 40 jaar verloren gegaan, we tellen wereldwijd meer dan 400 ‘dode zones’ in de oceanen en 90% van de grote vissen is verdwenen. We hebben een verwoestend effect gehad op andere soorten - de leeuwenpopulatie is 90% verminderd in de afgelopen 100 jaar. Zo’n aantasting is nooit eerder op deze schaal gebeurd: dit is de 6e massa-extinctie.

Geen enkele beschaving heeft ooit de ineenstorting van zijn natuurlijke steunsysteem overleefd en dat zullen wij ook niet doen. Als je denkt dat deze informatie niet thuishoort in het bedrijfsleven of niks te maken heeft met organisatiecultuur - bedenk je dan dit: je kunt geen geld verdienen op een dode planeet. De opwarming van de aarde gaat iedere markt verstoren. Erger nog, die klimaatverandering bedreigt het leven zoals wij dat kennen.

Sociale en bestuurlijke problemen

Ook sociaal zijn er flinke uitdagingen. Sociale rechtvaardigheid is de gelijke kans op een leven zonder onderdrukking, discriminatie en onrecht. Inclusief het gevoel dat ons leven zin heeft. Helaas is sociale rechtvaardigheid nog ver te zoeken.

De rijken worden steeds rijker. 1% van de bevolking bezit de helft van de rijkdom in de wereld, terwijl de helft van de bevolking leeft van minder dan 2,50 USD per dag. Deze toenemende ongelijkheid tast de rechtvaardigheid en samenhang van samenlevingen en de wereldorde aan.

Ongelijkheid verzwakt de democratie, omdat mensen met geld dat gebruiken om systemen in hun voordeel te beïnvloeden. Onze huidige systemen versterken onrechtvaardigheid, ook op milieugebied. Dit is een bestuurlijke kwestie die aandacht verdient.

Discriminatie en racisme ontmenselijken ons allemaal en het maakt onze samenleving en cultuur minder ‘sociaal veilig’. Als je dit overdreven vindt, vraag jezelf dan af of je van plaats wilt ruilen met een jonge zwarte man in de VS of met een meisje in Afghanistan. Je antwoord geeft een indicatie van de sociale veiligheid en rechtvaardigheid.
Dat geldt overigens ook binnen je organisatie of team. Als je een willekeurige positie krijgt toebedeeld, hoe verandert je werkbeleving dan? Is het dan ook motiverend, inspirerend, interessant, rechtvaardig, productief?

Mentale en spirituele problemen

Ook voelen veel mensen in onze samenleving zich eenzaam. Velen werken hard en zijn altijd druk en moe. Ook al hebben we meer comfort, communicatietechnologie en entertainment dan ooit tevoren - zijn we wel gelukkiger? Studies tonen aan dat we het gelukkigst waren in de jaren 50...
Als individualistische consumenten en professionals verlangen we weer naar verbinding. VIn moderne samenlevingen lijden velen aan verslaving, depressie en angst.

Zoals ecosoof en boeddhist Joanna Macy stelt: pijn is nuttig, want het is een normale reactie op de huidige toestand in de wereld. Pijn voelen (of weerstand, irritatie, woede, verdriet, hopeloosheid) komt voort uit onze liefde voor de wereld.

Als je je hoop wilt terugvinden en actie wilt ondernemen, zie dan mijn artikel over Macy's Actieve Hoop proces.

Hoe zijn we hier gekomen?

Hoe is het zover gekomen? De cultuur heeft ons hier gebracht - ons dominante verhaal en identiteit. Sinds de verlichting en de wetenschappelijke revolutie benadrukt het westerse denken de scheiding tussen mens en natuur. De mensheid wordt geacht de planeet te regeren en te gebruiken zoals het ons goeddunkt. Het is onze planeet.

Op mijn Engelse blog lees je meer over deze scheiding, zoals uitgelegd door Charles Eisenstein

Eisenstein zegt: De mensheid was voorbestemd om een perfecte wereld te scheppen door wetenschap, rede en technologie; om de natuur te overwinnen, onze dierlijke oorsprong te overstijgen en een rationele samenleving te ontwerpen. Het verhaal bracht grote materiële rijkdom naar de geïndustrialiseerde wereld. (...) We dachten ooit dat de economie armoede zou oplossen, dat politicologen sociaal onrecht zouden oplossen, dat chemici en biologen milieuproblemen zouden oplossen en dat de kracht van de rede zou zegevieren.

Enkele aannames in dit wereldbeeld zijn:

1. De grondstoffen van de aarde zijn er voor ons om te gebruiken zoals wij willen.
2. De natuurlijke wereld is er om onze behoeften te vervullen.
3. We moeten concurreren omdat er schaarste is.
4. De prijs die we voor iets betalen weerspiegelt de volledige kosten om het te maken.
5. Iedereen kan succesvol zijn als ze maar hard genoeg werken.
6. Racisme is persoonlijk, niet geïnstitutionaliseerd.
7. We hebben ‘wegwerp’-middelen, soorten en mensen.

Wat als we de tegenovergestelde veronderstellingen aannemen en ernaar handelen?

1. De hulpbronnen van de aarde zijn er voor ons om te beheren.
2. De natuurlijke wereld is er voor alle soorten en is onze habitat.
3. We moeten samenwerken om voldoende te vinden, soms is dat zelfs overvloed.
4. De prijs die we voor iets betalen weerspiegelt de volledige kosten, dus we kopen minder, repareren, lenen en recyclen.
5. We doen allemaal ons best, maar we zijn van elkaar afhankelijk in de wereldmaatschappij - er is een collectieve verantwoordelijkheid voor wederzijds succes.
6. Racisme is geïnstitutionaliseerd omdat we geleerd hebben mensen te rangschikken - laten we dat afleren.
7. Hulpbronnen, soorten en mensen bestaan niet voor eenmalig gebruik, dat is onaanvaardbaar. Alle middelen, soorten en mensen zijn uniek. (Je kunt niets echt ‘weg’ gooien: alle plastics en giftige vervuiling blijven op aarde).

Vragen stellen bij het dominante verhaal, de aannames en de cultuur helpt om dingen anders te gaan zien en ze anders te gaan doen.

Een nieuw verhaal, identiteit en cultuur

Wat zou een nieuw verhaal dan inhouden? Eisenstein ziet een verhaal van ‘Interbeing’.
‘Mensen hebben ook het verlangen om iets te dienen dat het afzonderlijke zelf overstijgt. Wij zijn interwezens - we willen tot een groter geheel behoren.’
Gebaseerd op wetenschap, stelt hij: We zijn verbonden op kwantumniveau, wat verder gaat dan ‘mechanistische’ onderlinge afhankelijkheid. Wat we een ander aandoen, doen we onszelf aan. Elke daad is belangrijk en beïnvloedt de kosmos.

Kan de klimaatactivist bijvoorbeeld de conciërge onderbetalen en de kinderen verwaarlozen? Het maakt niet uit in het oude verhaal van scheiding - maar wel in het nieuwe verhaal van onderlinge verbondenheid. Kleine dingen kunnen net zo belangrijk zijn als grote dingen, vanuit een kwantum, systemisch, niet-lineair perspectief.
Dit sluit aan bij de systeemtheorie die laat zien dat complexe systemen plotseling kunnen veranderen (niet-lineaire, onverwachte verandering) wanneer een omslagpunt wordt bereikt. Dit betekent dat elke handeling en elk individu telt. Jij kunt de persoon zijn die de balans doet doorslaan. Het doet ertoe, het is zinvol. (Dit geldt ook voor het verbeteren van de organisatiecultuur - je kunt met elke interactie een verschil maken).

De Pachamama organisatie verwijst naar spirituele tradities en citeert Thich Nhat Han: ‘To Inter-be is a verb.’
Je hebt andere wezens nodig om er te zijn - niet alleen je voorouders, maar ook andere mensen, planten, aarde, dieren, micro-organismen en de sterren (de moleculen van ons lichaam). Veel inheemse mensen zeggen dan ook: Het land is je lichaam.
De wetenschap is het daarmee eens: alle ruimte en tijd en dingen waren een enkel punt, 4,5 miljard jaar geleden. We zijn allemaal één, uit dezelfde bron. We zijn niet op deze planeet geplaatst, we zijn uit de aarde voortgekomen.

In een nieuw verhaal zijn mensen dus niet langer veroveraars en heersers, boven alle andere soorten verheven. We zijn samen en gelijk, met verschillende rollen. We inter-zijn. Mensen zorgen voor de planeet en voor elkaar. Organisaties bestaan voor het algemeen welzijn en hebben een positief doel. We doen allemaal zinvol werk en alle levens zijn belangrijk.

Hoe verander je?

Als we het nieuwe verhaal omarmen en ernaar handelen, nemen we andere beslissingen en ondernemen we andere acties. Hoewel de mainstream cultuur nog gebaseerd is op het verhaal van scheiding (met concurrentie, dwang, schaarste, geld en streven naar kwantitatieve groei) - is er een andere beweging gaande. Volgens Paul Hawken in zijn boek Drawdown: ‘Deze beweging vliegt onder de radar, is grass-roots. Er is een groeiend deel van de mensheid dat de economische, politieke en milieuziekte begint te genezen.’

Het nieuwe verhaal en de nieuwe cultuur zijn gebaseerd op interbeing - gericht op samenwerking, betrokkenheid, het genoeg, delen en het tellen van je zegeningen. Dit verhaal benadrukt kwalitatieve groei of persoonlijke en collectieve wijsheid.

B-corporaties werken op die manier: ze maximaliseren geen winst op korte termijn en werken aan positieve doelen. We zien ook bewustzijn en activisme toenemen, over onderwerpen als gelijkheid, democratie, beëindiging van het gebruik van fossiele brandstoffen, geen of minder vlees eten, enzovoort. Er is veel gaande.
Hawken zegt: We weten wat we moeten doen. We hebben 200 miljard dollar nodig om de bevolking te stabiliseren, armoede uit te roeien en ecosystemen te herstellen. Dat is een derde van het Amerikaanse militaire budget van 598 miljard dollar en een achtste van het wereldwijde militaire budget van 1600 miljard dollar.

Wat gaan we doen?

Stel je voor dat jij en je organisatie werken in een wereld met een verhaal en een cultuur die gebaseerd zijn op interbeing - ofwel verbondenheid. We zijn samen en gelijkwaardig, ook al hebben we verschillende rollen. Mensen zorgen voor de planeet en voor elkaar. Organisaties bestaan voor het algemeen welzijn en werken aan een positief doel. We doen zinvol werk en alle levens zijn belangrijk.
Sta jezelf toe te dromen.

• Wat zie je jezelf en/of je organisatie dan doen?
• Welk gebied is voor jou nu het belangrijkst: ecologisch, sociaal, bestuurlijk, mentaal/spiritueel?
• Wat kan jouw rol zijn in het bijdragen aan een ecologisch duurzame, sociaal rechtvaardige, spiritueel vervullende menselijke aanwezigheid op deze planeet?
• In een cultuur gebaseerd op interbeing/verbondenheid - wat zou jij en wat zou de organisatie doen?

Als je antwoord afwijkt van je huidige acties - wat kun je dan aanpassen?
Het is prima om met kleine stapjes te beginnen - waar het om gaat is dat we iets anders gaan doen. Van woorden naar daden!

Kun je het dominante verhaal en de huidige cultuur veranderen? Ja, dat kan. Eén interactie per keer, één actie per dag kan al helpen. Als steeds meer mensen vragen stellen bij het dominante verhaal en de huidige cultuur, ook op het werk, als steeds meer mensen dingen anders gaan doen - dan beïnvloeden we elkaar. Vele kleintjes maken één grote. Duurzame verandering komt zowel van bovenaf als van onderop.

Als je één collega positief beïnvloedt, heb je je impact verdubbeld!

Zo verander je het dominante verhaal en deze cultuur uiteindelijk. Duurt het lang? Ik denk het wel, maar als we niet beginnen, dan gebeurt er zeker niets en zijn we te laat met onze ESG-oplossingen.

Laten we werken aan meer positieve organisaties die bijdragen aan een transitie naar een gezonde toekomst!

© Marcella Bremer, 2023. Alle rechten voorbehouden.

Bestel het boek "Positieve Cultuur Doe Je Samen" nu bij Managementboek, Bol, Bruna, Libris of Amazon.

Abonneer je op de updates van deze blog. Download daarna direct de paper over Positieve Cultuur. Werk kan echt beter en leuker!