Organisatie cultuurtypen en persoonlijke voorkeuren

Het Concurrerende Waarden Model beoordeelt organisatiecultuur volgens vier cultuurtypen: de ondernemende Creëercultuur (“doe nieuwe dingen”), de mensgerichte Samenwerkcultuur (“doe dingen samen”), de procesmatige Beheerscultuur (“doe dingen correct”) en de resultaatgerichte Presteercultuur (“doe dingen snel”).

Welke cultuur heeft jouw voorkeur? Het is niet verrassend dat sommige karakters een voorkeur voor een bepaald cultuurtype hebben. Meer inzicht in persoonlijke voorkeuren helpt om jezelf en anderen beter te begrijpen - zeker als je samen de cultuur wilt verbeteren.

DISC stijlen

De psycholoog W.M. Marston ontwikkelde de “DISC” indeling van gedrag: “Dominant, Influencing, Steady, Conscientious”. Hoewel er wetenschappelijke kritiek is op dit model, werkt het in mijn ervaring in de praktijk goed. Het helpt deelnemers van cultuurworkshops te zien wat hun eigen en andermans voorkeuren zijn - en hoe ze beter kunnen samenwerken.

De veelgebruikte methode Insights Discovery is een DISC test. Daarin scoor je je eigen gedrag, gebaseerd op steekwoorden, voor een bepaalde context. Bijvoorbeeld: je werk.

Op deze manier ontstaat een beeld op twee assen. De eerste variabele is hoeveel informatie je nodig hebt om een beslissing te nemen. Dit is een maat voor hoeveel risico of voorzichtigheid je nodig hebt. De tweede variabele meet hoe je prioriteit geeft aan de taak-mens tegenstelling: dingen voor elkaar krijgen versus sensitiviteit hoe mensen zich voelen over die dingen. De combinatie van deze variabelen leidt tot een kwadrant met vier primaire voorkeursstijlen van DISC - en dat zijn precies de grote tegenstellingen in het Concurrerende Waarden Model van organisatiecultuur.

Taak en Risico oriëntatie — de Dominante stijl (rood)
Mensen en Risico oriëntatie — de Beïnvloedende stijl (geel)
Voorzichtig en Mensen oriëntatie — de Stabiele stijl (groen)
Voorzichtig en Taak oriëntatie — de Consciëntieuze stijl (blauw).

Hoe zie ik mezelf?

Deze zelfperceptie van kerngedrag is hieronder samengevat.

Dominante stijl (Presteercultuur)

• Competitief
• Veeleisend, kritisch
• Besluitvaardig
• Daadkrachtig
• Doel- en resultaatgericht
• Efficiënt

Beïnvloedende stijl (Creëercultuur)

• Creatief
• Energiek
• Sociaal
• Ondernemend
• Overtuigend
• Enthousiast

Stabiele stijl (Samenwerkcultuur)

• Vriendelijk
• Behulpzaam
• Coöperatief
• Betrouwbaar
• Bemoedigend
• Geduldig

Consciëntieuze stijl (Beheerscultuur)

• Geduldig
• Voorzichtig
• Precies
• Weloverwogen, doordacht
• Doorvragen
• Formeel

Het gaat hier om zelfperceptie: iemands zelfbeeld. Dezelfde gedragingen die de respondent als positief ervaart, kunnen door anderen (vooral diegenen met een tegenovergestelde gedragsstijl) als negatief of hinderlijk worden ervaren. Daarom zijn sommigen blij als je komt, en anderen als je weggaat...

Hoe beoordelen anderen mij?

Die anderen kunnen je gedrag op deze manier ervaren:

Dominante stijl (Presteercultuur)

• Dwingend
• Kritisch
• Hard, ongevoelig
• Dictatoriaal
• Obstinaat

Beïnvloedende stijl (Creëercultuur)

• Manipulatief
• Ongedisciplineerd
• Dromer, idealist
• Overdreven
• Vermoeiend

Stabiele stijl (Samenwerkcultuur)

• Onzeker
• Gehoorzaam
• Afhankelijk
• Langzaam -kost veel tijd
• Bemoeizuchtig

Consciëntieuze stijl (Beheerscultuur)

• Kritisch
• Besluiteloos
• Moraliserend
• Pietluttig
• Fantasieloos

Om je DISC-voorkeuren te vinden, kun je een van de vele vragenlijstjes op internet invullen.

In een goed team en een gezonde cultuur heb je baat bij verschillende denk-doe stijlen. De Gelen brengen ideeën aan, de Roden vertalen dit naar concrete uitvoering, de Groenen mobiliseren hun collega’s en de Blauwen verbeteren de details en doen de evaluatie achteraf.

De huidige organisatiecultuur helpt of hindert bepaalde denk-doe stijlen. In een pure Creëercultuur vind je misschien meer Gelen, en Rood voelt zicht thuis in de Presteercultuur. Blauw gedijt in Beheerscultuur, Groen is op zijn plaats in een Samenwerkcultuur. Natuurlijk zijn dit generalisaties. Niemand is één kleur en het verschilt per context wat je laat zien. Wat wordt gewaardeerd in de cultuur? Wat doen de anderen? Kopieer je dat? Tolereer je dat? Wat wordt onderdrukt en wat wordt aangemoedigd in het groepsproces van cultuur?

Werk beter samen aan de Cultuur

Rood wil dingen voor elkaar krijgen en liefst snelle resultaten en oplossingen. Ze raken gefrustreerd door te veel praten of details. Ze gedragen zich ongeduldig en direct.

Groen wil de anderen begrijpen, zelf gewaardeerd worden en consensus bereiken. Ze nemen niet vaak actie of het initiatief en ze houden niet van conflict, discussie of kritiek.

Geel is enthousiast, nieuwsgierig en heeft allerlei ideeën. Maar het kan lastig zijn om vol te houden en te leveren wat ze beloofd hebben.

Blauw heeft oog voor details maar ziet soms door de bomen het bos niet meer. Ze hebben ook een neiging om te zien wat er mis kan gaan. Ze hebben tijd nodig om informatie te verwerken en nader onderzoek te doen.

Wat kun je met DISC in combinatie met het Concurrerende Waarden Model? Je begrijpt je eigen voorkeuren beter, en je allergie of vooroordeel. Hierdoor kun je anderen beter begrijpen en je communicatie op hen afstemmen. Dat is belangrijk als je samen de cultuur wilt ontwikkelen. Het is bijvoorbeeld contraproductief om in een extreem rode, resultaatgerichte cultuur binnen te vallen met een te groene, mensgerichte aanpak van elkaar beter leren kennen en vertrouwen opbouwen met oefeningen als “Wat jij nog niet van mij weet is…” Met “rode” collega’s bouw je vertrouwen op door samen een uitdaging aan te pakken, bijvoorbeeld: Hoe gaan wij er samen voor zorgen dat de burnout cijfers 25% lager worden voor het einde van dit jaar - en vervolgens structureel laag blijven?

Meer weten? Bestel het boek “Cultuur doe je zelf - Concreet aan de slag met organisatiecultuur” van Marcella Bremer bij:

• Managementboek
• Bol
• Bruna

© Marcella Bremer, 2021. Alle rechten voorbehouden.